Begin 2025 publiceerde de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL) drie negatieve voorafgaande beslissingen over schenkingen via de maatschap. Deze beslissingen hebben bij heel wat familiale ondernemers tot ongerustheid geleid. Maatschappen worden immers al jaren op grote schaal gebruikt als instrument voor vermogensoverdracht en continuïteit binnen familiebedrijven.
Voor wie de fiscale actualiteit op de voet volgt, komt deze discussie echter niet als een verrassing. Sinds 2016 is de fiscale behandeling van maatschappen onderwerp van debat, met zowel positieve als negatieve voorafgaande beslissingen door VLABEL.
Wat is er precies aan de hand?
VLABEL stelt in haar recente beslissingen dat bepaalde schenkingen van maatschapsaandelen, waarbij de schenker controle behoudt via statutaire bepalingen, kunnen kwalificeren als fiscaal misbruik. Hiervoor beroept ze zich op artikel 2.7.1.0.3, 3° van de Vlaamse Codex Fiscaliteit (VCF), dat schenkingen onder opschortende voorwaarde onderwerpt aan erfbelasting.
Deze interpretatie is volgens ons juridisch bijzonder betwistbaar. Het wetsartikel werd in 2005 ingevoerd om constructies te bestrijden waarbij een schenking pas uitwerking kreeg bij overlijden, terwijl men al wel genoot van het gunstige tarief in de schenkbelasting. Bij de meeste maatschap structuren vandaag is daar echter geen sprake van: de schenking gebeurt effectief tijdens het leven van de schenker, en de blote eigendom van de aandelen gaat op dat moment ook juridisch over op de volgende generatie. Controlebehoud via statutaire bepalingen maakt daar geen opschortende voorwaarde van.
Wat betekent dit voor u als familiale ondernemer?
De maatschap is voor veel familiebedrijven een fundamenteel instrument. Ze biedt een structuur om vermogen te centraliseren, beheersmatig te organiseren, en op termijn over te dragen. Dergelijke structuren zijn vaak afgestemd op de unieke dynamiek van de familie en het bedrijf. Controlemechanismen, zoals investeringsclausules, stemrechten of een bepaalde duur, zijn geen uitwassen maar noodzakelijke ankers voor ondernemende families.
De visie van VLABEL botst met deze praktijk. Toch is het belangrijk te benadrukken dat – zolang de juridische en administratieve voorwaarden correct worden nageleefd – er niets onwettigs is aan het behoud van controle door de schenkers. De essentie blijft: de eigendom is overgedragen, en dat gebeurt in alle transparantie.
Voorafgaande beslissingen zijn géén wet
De standpunten van VLABEL in voorafgaande beslissingen zijn niet bindend voor andere dossiers. Ze zijn casuïstisch, afhankelijk van de aangeleverde feiten, en kunnen zelfs door de rechtbank worden verworpen. Dat is in het verleden al gebeurd, onder meer in het arrest van het Hof van Beroep te Gent op 1 december 2020.
Bovendien zijn ons geen gevallen bekend waarin VLABEL zelf een procedure heeft aangespannen tegen een maatschap met controlebehoud. De juridische houdbaarheid van hun visie is dus zeker niet onaantastbaar.
Advies: wees kritisch én zorgvuldig
Het blijft verstandig om de statuten van uw maatschap kritisch te laten evalueren in het licht van de actuele interpretatie door VLABEL. Soms kan een beperkte aanpassing volstaan om juridische discussies te vermijden, zonder de doelstellingen van de familie of het bedrijf te ondergraven.
Daarnaast is een correcte administratieve opvolging cruciaal. Een maatschap is een vennootschap en moet als dusdanig behandeld worden. Denk aan boekhouding, jaarverslagen, KBO- en UBO-verplichtingen. Door niet alleen de statuten maar ook de praktische werking van uw maatschap ernstig te nemen, bewijst u geloofwaardigheid naar alle stakeholders – inclusief de fiscus.
Conclusie
Familiale ondernemers doen er goed aan om waakzaam te blijven voor fiscale evoluties zoals die bij VLABEL. Tegelijk moeten ze zich niet laten ontmoedigen door juridische onzekerheid of negatieve berichtgeving.
Een correct gestructureerde en zorgvuldig beheerde maatschap blijft vandaag een krachtig én wettelijk aanvaard instrument om familiale vermogensoverdracht en ondernemingscontinuïteit te realiseren.
Wilt u meer weten over de impact van deze beslissingen op uw familiale planning? Lees verder op Estate Planning | Moore Law