In de dynamische wereld van bedrijfsstrategieën staan ondernemingen voor een uitdagende keuze: gaan ze voor organische groei of voor groei door middel van fusies en overnames (M&A)?
Organische groei of groei door overnames
Veel bedrijven prefereren organische groei, waarbij ze gestaag groeien door middel van interne investeringen en activiteiten, zoals productontwikkeling en het betreden van nieuwe markten. Met deze aanpak wordt controle behouden over bedrijfscultuur en strategische visie, doordat groei voortkomt uit interne besluitvorming.
Ondanks deze voordelen kan organische groei beperkt zijn door de beschikbare middelen en tijd, vooral bij het betreden van nieuwe marktsegmenten. Voor bedrijven die snel marktaandeel willen vergroten, kunnen fusies en overnames (M&A) een aantrekkelijk alternatief zijn. M&A biedt snel toegang tot nieuwe klanten en technologieën, maar brengt kosten en risico's - zoals integratieproblemen - met zich mee, wat zorgvuldige afweging vereist tegen de potentiële voordelen.
Het familiebedrijf
In de specifieke context van het familiebedrijf spelen naast economische ook de zogenaamde Socio-Emotionele Waarde (SEW) factoren hun rol. Deze laatste term verwijst naar "niet-financiële aspecten van het bedrijf die voldoen aan de affectieve behoeften van de familie, zoals identiteit, de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op de familie en het voortbestaan van de familiedynastie".
Deze focus op familiewaarden en -vermogen resulteert in een voorkeur voor behoudende strategieën die SEW bevorderen boven agressieve groeiplannen om financiële rendementen te maximaliseren. Dit kan resulteren in een kleinere neiging tot fusies en overnames in vergelijking met niet-familiebedrijven, iets wat ook wordt aangetoond door verschillende studies.
Bovendien worden familiebedrijven vaak gekarakteriseerd door een zeer specifieke bedrijfscultuur, een uiterlijke manifestatie van de diepgewortelde familiewaarden en geschiedenis die bijdraagt aan de unieke identiteit van het bedrijf en essentieel is voor haar succes. Deze cultuur is moeilijk te repliceren door externe partijen. Wanneer men er echter in slaagt om deze culturele hefboom te enten op de over te nemen vennootschap, kan dit ook hier resulteren in langdurige klantenrelaties, een sterke personeelsbetrokkenheid en een diepe sociale integratie.
Verder speelt familiedynamiek een cruciale rol bij M&A-transacties. Complexe familierelaties, verschillende belangen of overwegingen in functie van leeftijd, ambitie en talent, evenals soms hoogoplopende emotie kunnen de besluitvorming bemoeilijken.
Tot slot worden familiebedrijven vaak gekenmerkt door een behoefte aan behoud van volledige controle over de onderneming en een overwegend lange termijnoriëntatie qua investeringen en groei. Deze natuurlijke focus op continuïteit en stabiliteit staan in contrast met de benadering van de meeste grotere bedrijven met externe management teams, al dan niet gesteund door financiële investeerders, die voor hun waardecreatie veelal uitgaan van autonome en externe groei in een combinatie van korte termijn effecten en lange termijn visie.
Hoe M&A een succes te maken als familiebedrijf
Om M&A-transacties succesvol te laten verlopen, moeten familiebedrijven in eerste instantie streven naar een goede balans tussen het behoud van familiewaarden en het realiseren van zakelijke doelstellingen.
Om te voorkomen dat familiedynamieken roet in het eten strooien, moet transparante communicatie gehandhaafd worden, moeten duidelijke verwachtingen en rollen worden vastgesteld, alle relevante familieleden betrokken worden bij het besluitvormingsproces, en moeten eventuele meningsverschillen proactief uitgesproken worden.
Wanneer zich een geschikte opportuniteit voordoet is het steeds essentieel een grondige due diligence uit te voeren, waarbij in het kader van een overname door een familiebedrijf extra aandacht moet worden besteed aan de culturele compatibiliteit tussen beide partijen over alle lagen heen met inbegrip van de niet-actieve aandeelhouders. Daarnaast is het belangrijk oog te hebben voor een gefaseerd en gelaagd besluitvormingsproces en in een gedetailleerd integratieplan te voorzien, met ook hier een belangrijke focus op cultuur en de familiale waarden.
Het inhuren van ervaren professionals kan familiebedrijven helpen om valkuilen te vermijden en waarde te maximaliseren uit M&A-transacties. Deze externe adviseurs zoals M&A-adviseurs, advocaten en accountants bieden objectief advies, expertise en ondersteuning bij het uitvoeren van een succesvolle transactie.
In de recente begeleiding van een familiebedrijf werden we met veel van bovenstaande uitdagingen geconfronteerd. De pater familias had, ondanks een gezegende leeftijd, de touwtjes nog stevig in handen. Zoals vaak, hadden hij en de generatie die hij vertegenwoordigde, niet dezelfde toekomstvisie en verwachting als de opkomende generatie(s). Bij de “jongeren” was er bovendien een groot verschil in talent en ambitie, versterkt door telkens een andere gezinssituatie (schoonfamilie en kleinkinderen).
Om deze uitdagingen aan te pakken, werd er eerst bewustwording gecreëerd over het belang van voortdurende ontwikkeling en evolutie, en het gevaar van stilstand in een snel veranderende industriële en concurrentiële omgeving. Het besef werd gecreëerd dat het vinden van een evenwicht essentieel was, en dat compromissen nodig waren van alle betrokken partijen.
Samen met de pater familias en zijn kinderen werd gebouwd aan een consensus waar de niet betrokken aandeelhouders die gefocust waren op rendement, een exit werd aangeboden met behulp van een externe kapitaalverschaffer. In parallel werd er een herverdeling van de verantwoordelijkheden doorgevoerd, met duidelijk gedefinieerde rollen en taakverdelingen, een vereenvoudigde goedkeuringsstructuur en waar nodig een externe aanwerving.
Deze stroomlijning zorgde ervoor dat naast de interne optimalisatie, ook ruimte werd gemaakt voor externe groei én bijhorende (culturele) integratie. Bovendien zorgde de bijkomende expertise van de eerder vernoemde externe kapitaalverschaffer ervoor dat ook internationale acquisities tot de mogelijkheden behoorden.
Finaal werd de logge structuur waarin veel conflicten voortkwamen en weinig structurele beslissingen werden genomen dus omgevormd naar een dynamische groep die erin slaagde op relatief korte termijn meerdere nationale en internationale acquisities vlot te verwerken.
Conclusie
In essentie is een succesvolle M&A-strategie voor familiebedrijven een delicate balans tussen het behoud van hun socio-economische waarde factoren, het mee-evolueren met hun markt en het benutten van groeikansen. Door zorgvuldige planning, open communicatie en effectief beheer van de geheel eigen familiedynamiek kunnen familiebedrijven waarde creëren en hun positie in de markt versterken, terwijl ze tegelijkertijd het erfgoed van de familie beschermen.
Auteur: Wout Haesebrouck, Director bij Moore Corporate Finance.